STARI GRAD BUDVA

Stari Grad Budva

Stari grad Budve podignut je na ostrvcu koje je pješčanom prevlakom bilo spojeno sa kopnom i vremenom preraslo u poluostrvo. Ovakva poluostrva su prava rijetkost i nazivaju se tombolo. Među najpoznatijim tombolima je Sveti Stefan, dok se za Budvu i zaboravilo da je to bila.

Arheološki podaci potvrđuju da je prvobitno naselje na ovom mjestu formirano prije grčke kolonizacije Jadrana i da je egzistiralo kao Ilirski grad pod imenom Butua ili Budua. Iako više puta mijenjan, podizan je uvijek na istoj osnovi.

Stari grad čini jedinstvenu arhitektonsku i urbanističku cjelinu koja kao naselje postoji još od antičkih vremena. Istorijski izvori, pisani spomenici i bogatstvo arheološkog materijala ukazuju na to da Budva predstavlja jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranu, star preko 2.500 godina.

U starom gradu, čija je arhitektura dominantno venecijanskog porijekla, i oko njega, nalaze se neki od najvažnjih kulturno istorijskih objekata i lokaliteta. Rimska nekropola na ulazu u stari grad, antički piloni, rimski žrtvenik, ranohrišćanska bazilika, crkve Sv. Ivana Krstitelja, Sv. Trojice sa ikonostasom, Santa Maria in Punta, Sv. Save Osvećenog, Citadela i Budvanski muzej su samo neka od svjedočanstva burne i dinamične prošlosti ovog grada.

Posebna atrakcija Starog grada su njegove zidine koje najvećim dijelom potiču iz srednjeg vijeka, iz perioda Mletačke vladavine. Čitav Stari grad je opasan bedemima sa kulama, kapijama i tvrđavom. Današnji izgled bedema, uglavnom potiče iz srednjeg vijeka. Mlečani su tokom svoje viševjekovne vladavine izvršili brojne prepravke i nadziđivanja na bedemima.

Danas, Stari grad je tokom ljeta centar dešavanja. Opasan visokim mletačkim bedemima, ovaj 15 vjekova star grad zaista predstavlja biser naše obale. A zbog sadržaja koji nudi i najzačajniji dio Budve tokom ljeta

Stari grad osim istorije posjetiocu nudi jako veliki broj i drugih sadržaja. Preko 200 radnji, restorana, kafića, butika, kozmetičkih salona, suvenirnica, specijalizovanih prodavnica, čine ovaj prostor idealnim za šoping, izlazak, šetnju, zabavu.

Pored starog grada nalazi se Budvanska marina nekada u službi ribara, danas uglavnom podređena luksuznim jahtama i plovilima.

Prostor u i oko Starog grada nudi izuzetne kulturno zabavne sadržaje. Predstave Grada Teatra na otvorenoj pozornici kod crkve, knjižene večeri ili nastupi klapa na trgu pjesnika, izložbe u gradskoj galeriji, koncerti i festivali na trgovima oko starog grada ili čuveni doček nove godine samo su dio dešavanja kojima možete prisustvovati.

Za one koji istoriju vole ili ih posebno zanima istorija našeg grada, u nastavku ćemo detaljnije predstaviti najvažnije kulturno istorijske znamenitosti Starog grada.

Preporuka - Uz mapu starog grada, koju možete besplatno dobiti u info punktovima Turističke organizacije, ili je kupiti u nekoj od suvenirnica, posebno zanimljiva može biti potraga za ovim mijestima i lokalitetima.

01. Piloni

Piloni, ostaci antičke gradske kapije, svjedoče o Budvi iz VI vijeka prije n.e. Kamena »porta« je vodila u drevno ilirskogrčko urbano naselje, o kojem je u svojim istorijskim spisima pisao i Sofokle.

02. Ostaci antičke nekropole

U blizini hotela »Avala« nalaze se ostaci rimske nekropole iz V vijeka prije n.e. Osim autentičnih zidova, u središtu se ističe kameni nadgrobni spomenik (visine 1 m) ukrašen uklesanim vijencima od lišća i cvijeća koji se oslanjaju na glave ovnova.

03. Ostaci hipokausta

Poslije zemljotresa 1979. godine, na istočnoj strani nekadašnjeg hotela »Avala«, otkriveni su ostaci hipokausta – keramičke peći iz I vijeka n.e. Služila je za zagrijavanje dijela prostora rimske javne građevine Villa Urbana.

04. Ostaci antičke ulice

U lapidarijumu Muzeja grada Budve nalaze se ostaci rimskog pločnika, tj. sačuvani djelovi rimske ulice. Monolitne kamene ploče crvenkaste boje povećih dimenzija, ređane su u pravilne redove.

05. Ostaci građevine Villa Urbana

Ostaci rimske vile iz I – II vijeka dio su antičkog nasljeđa Budve. Plastično ukrašeni kapiteli, stubovi i dio arhitravne grede su rijetki ostaci ove jedinstvene rimske građevine.

06. Rimski mozaik

U blizini antičke nekropole otkriveni su i ostaci mozaičkog poda iz II vijeka. Smatra se da je to jedan od najstarijih ostataka tog tipa na Balkanu. Osim dekorativnih elemenata, na mozaiku su predstavljeni zmaj, zmije i morska bića. Sve je urađeno u tehnici opus vermiculatum, tj. zbijenim ređanjem sitnih kockica.

07. Rimski žrtvenik

Kameni četvrtasti žrtvenik, s natpisom Vinicia Pavlina otkriven je poslije zemljotresa 1979. godine i postavljen je in situ. Potiče iz I – II vijeka, a služio je za prinošenje žrtava određenom rimskom božanstvu, najčešće u tečnom obliku (vino).

08. Rimska kamena česma

Rimska kamena česma, četvrtastog oblika, sa izlivnim kanalom na jednoj od četiri strane, otkrivena je poslije zemljotresa 1979. godine. Nalazi se van samih zidina sjevernog dijela Starog grada. Potiče iz I – II vijeka n.e.

09. Rimski sunčani sat

Sunčani sat, nalik širem postolju kamenog stuba, nađen je u blizini glavnog gradskog trga. U udubljenju u središtu vidljivi su klesani tragovi žljebova, a vrijeme se određivalo prema padu sunčeve sjenke sa središnje gvozdene šipke. Potiče iz I – II vijeka, a čuva se u Muzeju grada Budve.

10. Zazidana vrata

Na lijevoj strani glavnog ulaza u Stari grad uočavaju se zazidana vrata s polukružnim završetkom. Vjerovatno potiču iz rimskog perioda i upućuju na to da je opseg antičke Budve bio sličan današnjem, kao i da je, osim glavnog, postojao i sporedni ulaz u grad – sa kopna na zapadnoj strani.

11. Ostaci ranohrišćanske bazilike

Budvanska bazilika potiče s kraja V ili početka VI vijeka. To je trobrodna monumentalna građevina s polukružnom apsidom. Umjetničkoistorijskim odlikama svjedoči o Budvi kao o značajnom kulturnom, religijskom i ekonomskom središtu na južnom Jadranu.

12. Mozaik iz ranohrišćanske bazilike (V ili VI vijek)

Na ostacima mozaika (30 m2), otkrivenog u sjeveroistočnom dijelu naosa i apside, osim dekorativnih geometrijskih polja sa simboličkim znacima i ideogramima, dvodimenzionalno su predstavljeni ptice i floralni elementi. Mozaik je izveden u tehnici opus tessellatum ređanjem kockica od raznobojnog mozaičkog stakla, mermera, krečnjaka, karakterističnog zelenog bečićkog kamena i opeke.

13. Citadela

U južnom najvišem dijelu grada uzdiže se Kaštel, gradska Citadela, jedan od rijetkih primjera istorijski slojevitog objekta na Crnogorskom primorju. Bila je glavno gradsko uporište, a u antičko vrijeme je vjerovatno imala funkciju akropolisa. U pisanim izvorima prvi put se pominje 1425. godine.

14. Srednjovjekovne kule na Citadeli

Na Citadeli su prepoznatljivi stilovi gradnje iz srednjeg vijeka i vremena austrougarske vladavine. Citadela je imala dvije kule. Najnovija istraživanja su potvrdila da se u njenom jezgru nalaze materijalni ostaci iz srednjeg vijeka. Građena je u više faza, a nekada je bila važan samostalni strateški objekat.

15. Crkva Sv. Ivana

Crkva posvećena rođenju Sv. Ivana Krstitelja, prema predanju, sagrađena je u VII vijeku – u obliku rotonde. Najveće izmjene pretrpjela je tokom XII, XV, XVII, XIX i XX vijeka. Današnja građevina potiče s kraja XVII vijeka, a sastoji se od tri odvojene cjeline: crkve, zvonika i biskupskog dvora. Do 1828. godine služila je kao katedrala.

16. Mozaik u oltarskom prostoru crkve Sv. Ivana

Oltarski prostor crkve Sv. Ivana prekriven je monumentalnim mozaikom koji je, 60ih godina prošlog vijeka izveo poznati dubrovački slikar Ivo Dulčić. Na mozaiku neobično živog kolorita predstavljen je Sv. Ivan Krstitelj kako Budvanima drži propovjed.

17. Zvonik crkve Sv. Ivana

Zvonik dominira nad Starim gradom. Nalazi se na sjevernoj strani crkve. Tekst MDCCCL (1850) u njegovom četvrtastom postolju ukazuje na godinu gradnje. Radovi su okončani 1867. godine. Ranije je tu postojao manji zvonik baroknog stila i rogobatnije forme. Pretpostavlja se da je srušen u zemljotresu 1667. godine.

18. Ikona »Budvanska Gospa«

Madona in punta ili Velika Panagija (»Svetica nad svim svetim«) najveća je svetinja Staroga grada. Budvanska Gospa, kako se vjeruje, štitila je Grad od nedaća, posebno od kuge i gusarskih napada. Smatra se da potiče s kraja XIV vijeka. Čuva se u crkvi Sv. Ivana u posebnom sjevernom oltaru.

19. Crkva Santa Maria in punta

Svrstava se u najstarije preromaničke crkve na Primorju. Osnovana 840. godine, činila je dio benediktinskog manastira. Kasnije su je preuzeli franjevci, a početkom XIX vijeka i Francuzi. Na istočnoj strani, uz pravougaonu apsidu, nalazi se kula – zvonik kvadratne osnove. Najstariji dio crkve je naos sa apsidom, a naknadno dozidan zvonik »na preslicu« (XVII v.), sa tri okna nalazi se na sjevernoj strani crkve.

20. Ploče sa natpisima iz crkve Santa Maria in Punta

Na četiri kamene ploče na unutrašnjoj strani sjevernog zida nalaze se natpisi na latinskom jeziku. Najstariji je iz godine 840, kada je crkva podignuta. Ostali se odnose na periode obnove, a potiču iz 1219. godine. Najmlađi je iz 1765. godine.

21. Zvonik crkve Santa Maria in Punta

Na istočnoj strani crkve, uz apsidu, nalazi se kula – zvonik kvadratne osnove iz romaničkog perioda. Prizemlje zvonika moglo je služiti kao sakristija. Na istočnoj strani se nalaze autentični primjeri kamene plastike iz romaničkog perioda.

22. Grb katoličkog reda Mala braća

Grb ovog katoličkog franjevačkog reda nalazi se na istočnoj strani kvadratne kule – zvonika crkve Santa Maria in Punta. U krugu grba predstavljene su dvije prekrštene ruke kao simboli monaha franjevačkog reda, koji su krajem XIII vijeka preuzeli crkvu od benediktinaca.

23. Crkva Sv. Save Osvećenog

Crkva Sv. Save Osvećenog (St. Sabba Abbas) podignuta je u XII vijeku. To je romanička jednobrodna građevina s polukružnom apsidom okrenutom ka istoku, bez zvonika. Tokom mletačke vladavine u njoj su obavljani molitveni obredi i katoličke i pravoslalvne tradicije. Kamena ploča sa zapisom, otkrivena poslije zemljotresa 1979. godine, svjedoči o 1141. godini, vremenu podizanja crkve.

24. Ostaci crkve Santa Maria di Castello na Citadeli

Naziv upućuje na to da se crkva nalazila unutar Citadele. Zbog uklapanja ostatka crkve u zidine austrijskog utvrđenja, teško je prepoznatljiv njen prvobitni izgled. Gradnja crkve se vezuje za XII – XIV vijek »vrijeme vlasti Nemanjića i Balšića«. Na njenom sjevernom zidu otkriveni su ostaci freskoslikarstva.

25. Crkva Sv. Trojice

Crkva sagrađena 1804. godine, prema arhitektonskom rješenju podsjeća na crkvu Uspenja Bogorodice (manastir Podostrog). Građena je tesanim kamenom bjeličaste i crvene boje ređanim u pojaseve.

26. Ikonostas crkve Sv. Trojica

Enterijer crkve Sv. Trojica krasi visok ikonostas, koji je 1833. godine ikonopisao Naum Zetiri, zograf sa ostrva Milosa, čiji se potpis nalazi pri dnu centralnog krsta sa Raspećem. Početkom XX vijeka, poznati slikar Marko Gregović je za isti ikonostas uradio ikone, kojima su, do zemljotresa 1979. godine, bile prekrivene starije ikone.

27. Prestone ikone u crkvi Sv. Trojice

Grčki ikonopisac Nikola Aspioti uradio je bočne prestone ikone na ikonostasu crkve Sv. Trojica. Na njima su predstavljeni Sv. Jovan Preteča, na lijevoj, i Sv. Trojica na desnoj strani. Srebrom okovane prestone ikone s predstavama Hrista na desnoj i Bogorodice sa djetetom na lijevoj strani od carskih dvjeri dar su Georgija Madžarevića iz 1852. godine.

28. Grob Stefana Mitrova Ljubiše

Ispred crkve Sv. Trojice nalazi se grob poznatog književnika i političara Stefana Mitrova Ljubiše, rođenog u Budvi 1824. godine. Umro je u Beču 1878. godine, a njegovi posmrtni ostaci su godine 1934. preneseni i sahranjeni u rodnom gradu.

29. Gradski bedemi – kula Gradenigo

Današnji izgled budvanski bedemi dobili su krajem srednjeg vijeka. Zidine okružuju cjelokupno gradsko jezgro, a uzanim prolazima povezane su sa Citadelom i odbrambenim kulama na pojedinim uglovima grada. Na sjeverozapadnoj strani Starog grada nalazi se glavna kula Gradenigo, a druga, koja se naziva Repeno, nalazi se na sjeveroistočnoj strani.

30. Mletački grb na kuli Gradenigo

Na kuli Gradenigo nalazi se predstava krilatog lava sa svitkom u rukama, koja potiče iz XV vijeka. Krilati lav je, prema biblijskoj tradiciji, simbol jevanđeliste Sv. Marka, zaštitnika Venecije, koja je od XV do kraja XVIII vijeka vladala budvanskim gradom.

31. Grbovi iznad glavnih gradskih vrata

Iznad glavnog, zapadnog, ulaza u Stari grad vidljivi su primjeri kamene plastike koja pretežno potiče iz srednjeg vijeka. Sa tri osmokrake zvijezdice i predstavom krilatog lava, simbolom Mletačke republike, predstavljaju autentični grb srednjovjekovnog grada Budve.

32. Grb Bubića

U Ulici Stefana Mitrova Ljubiše nalazi se srednjovjekovni grb porodice Bubić. Dokazano je da je srpski despot Đurađ Branković u crkvi Santa Maria de Castello na Citadeli godine 1412. izdao povelju kojom se mainska porodica Bubić proglašava plemićkom porodicom.

33. Grb na zidu kuće Anzulovića

Na dvorišnom zidu kuće Anzulovića nalazi se srednjovjekovni grb sa zanimljivom životinjskom predstavom okruženom volutama. Ne može se pouzdano ustanoviti kojoj je porodici pripadao.

34. Isus Hrist, Alfa i Omega

Na kući Radovića, u glavnoj ulici u Starom gradu, kao i iznad sporednih dvorišnih vrata kuće Dragičevića, nalaze se identični kružni kameni reljefi sa oznakom koja sadrži početna slova u značenju Isus Hrist – Alfa i Omega (Isus Hrist – početak i kraj svega što postoji). Potiče iz srednjeg vijeka.

35. Kamena plastika sa dvije glave

Na zidu kuće porodice Radović, u blizini Trga pjesnika, nalazi se zanimljiva kamena ploča sa dvije isklesane glave i natpisom iznad njih, koji slavi Bogorodicu. Najvjerovatnije je riječ o srednjovjekovnom grbu neke stare plemićke porodice.

36. Kameni kapitel sa natpisom ANTIVARI

Kameni kapitel, u čijem je gornjem dijelu čitljiv natpis ANTIVARI, a u donjem godina 1709, nalazi se na zidu kuće porodice Rađenović u glavnoj ulici. Vjerovatno je bio spoljni plastični ukrasni element kasnosrednjovjekovne građevine. Natpis upućuje na eventualne veze sa srednjovjekovnim gradom Barom (Antivaris).

37. Grb iznad ulaza u zgradu Muzeja grada Budve

Iznad ulaza u zgradu Muzeja grada Budve nalazi se isklesan grb, za koji se pretpostavlja da je pripadao budvanskoj porodici Mikula. Središnja predstava s prikazom psa okružena je stilizovanom floralnom dekoracijom. U gornjem dijelu čitljivi su inicijali M i C, a u donjem dijelu 1825. godina.

38. Detalj karakterističnih stepenica

Među najkarakterističnijim arhitektonskim detaljima pojedinih kuća u Starom gradu izdvaja se kameno stepenište sa gvozdenom ogradom, koje je vodilo do prvog sprata.

39. Detalj karakteristične kapije

Jedna od karakteristika ulaza u kuće imućnijih porodica u budvanskom Starom gradu jesu vrata s polukružnim završetkom i profilisanim kamenim dovratnicima, koja najčešće vode ka dvorištu, koje prethodi glavnom ulazu u kuću.

40. Detalj karakterističnih balkona

Od vremena mletačke vlasti u Budvi, odnosno u njenom Starom gradu, počinju da se podižu dvospratne i trospratne kuće izgrađene od domaćeg kamena, sa dekorativnim elementima renesansnog i baroknog stila – na prozorima gornjih spratova, kao i na balkonima skromnih dimenzija u glavnoj gradskoj ulici.

41. Glavna gradska vrata Porta di terra ferma

Glavna gradska vrata nalaze se na zapadnoj strani grada. Iznad njih je vojna osmatračnica, iz koje je čuvana bezbjednost grada, koja nije smjela biti poremećena sa strane. Porta di terra ferma ili Velja vrata vode ka glavnoj ulici, ka gradskom trgu sa crkvama i ka Citadeli.

42. Mozaička ikona sa unutrašnje strane glavnih gradskih vrata

Mozaička ikona sa unutrašnje strane glavnih gradskih vrata podsjećanje je na ikonu Bogorodica sa Hristom koja se vjekovima nalazila u niši na ovom mjestu i ispred koje se uvijek palilo kandilo.

43. Mozaička ikona Sv. Petra Cetinjskog

Ikona se nalazi sa unutrašnje strane zadnjeg, sjevernog ulaza u Stari grad. Postavljena je u znak zahvalnosti pravoslavnih vjernika ovom svetitelju i crnogorskom vladaru. Podsjeća i na njegovu pomoć prilikom dobijanja dozvole od austrijske vlasti za izgradnju crkve Sv. Trojice, 1798. godine.

44. Vrata na Pizani

Srednji ulaz na sjevernoj strani grada naziva se Vrata od Pizane. Vrata i cijela budvanska riva dobili su naziv prema mletačkom providuru prezimena Pizano.

45. Ulaz od Gvozdenih vrata

U neposrednoj blizini glavne gradske kule Gradenigo, sa sjeverne strane nalazi se ulaz u Stari grad s karakterističnim gvozdenim vratima. To su jedina gradska vrata izlivena od gvožđa, pa su zbog toga poznata i kao Ulaz od gvozdenih vrata.

46. Vrata na istočnom bedemu

Na istočnoj strani bedema nalazi se jedan od najstarijih gradskih portala, koji se naziva Pizanela. Danas se nazivaju i »Vrata od rupe od smeća«, jer se jedno vrijeme, kad je grad bivao u opsadi, preko njih izbacivalo smeće iz grada. Nekad su se do njih brodićima dopremale namirnice za žitelje grada, a danas nemaju nikakvu funkciju.

47. Gradski park

Na mjestu gdje je nekada bilo blatište, krajem XIX vijeka počeo je da se formira gradski park. U želji da uljepšaju svoj grad, pomorci su iz raznih djelova svijeta donosili različite vrste biljaka. Kao tipični herboretum, park sa više vrsta rastinja, sadrži tri vrste palmi, raznobojne oleandere, eukaliptus, cikas, rogač, brijest, arizonski čempres i brojno drugo rastinje.

48. Bista Stefana Mitrova Ljubiše

Pored glavne staze u gradskom parku nalazi se spomenik podignut u čast velikana naše književnosti, Budvanina Stefana Mitrova Ljubiše. Spomenik je 1935. godine izradio poznati slovenački vajar Lojze Dolinar. Na začelju spomenika istaknute su Ljubišine riječi: »Iako ste i bolji i jači, Bog je vrh sviju«.

http://www.mapsembed.com/waeschetrockner-test/

#VisitBudva

O nama
13 jul, Budva
+382 68 299 558
info@visitbudva.org